De plannen voor FIELD-LAB in Petten nemen steeds vastere vormen aan, en menigeen staat te popelen om een bijdrage aan dit bijzondere initiatief te leveren. Sander de Groot, senior program manager Medical Isotope Development (afd. Irradiation Solutions) legt uit waarom FIELD-LAB zo belangrijk is voor de toekomst van de medische isotopen bij diagnose en behandeling én voor de regio.
De ontwikkeling van een medisch product of geneesmiddel is een langdurig proces. Het begint vaak bij een instituut of universiteit die een ‘ontdekking’ doen, die mogelijk interessant is. Er moet uitgebreid getest worden in verschillende fases. Zo wordt eerst bekeken of de stof of molecuul überhaupt werkt. Is dat het geval dan wordt – meestal in een kleine geselecteerde groep patiënten – onderzocht welke dosering de juiste is. Als dat eenmaal duidelijk is, kan de stof of molecuul in een grotere groep patiënten en/of controlegroep worden bestudeerd, waarin het onder andere vergeleken wordt met placebo (een zogenaamd ‘nepmiddel’) of een andere gangbare therapie.
Karlijn van der Schilden
R&D Manager Medical Isotopes
Bij isotopen verloopt de gang van zaken van ontdekking tot toepassing in de praktijk in grote lijnen hetzelfde. Er zijn echter twee actuele ontwikkelingen waardoor de productie van isotopen toch een stuk gecompliceerder is, aldus De Groot. “De komende jaren wordt er een enorme groei van het gebruik van isotopen voor therapie verwacht. Daarnaast vraagt de productie van isotopen om een specifieke infrastructuur voorzien van een reactor en een nucleaire omgeving die vaak niet makkelijk beschikbaar is.” Deze ontwikkelingen hebben geleid tot het idee van FIELD-LAB, een samenwerkingsverband waarbinnen bedrijven en kennisinstellingen zoals ziekenhuizen en onderzoeksinstituten samenwerken om academische kennis om te zetten in innovatieve nucleaire oncologische geneesmiddelen. De Groot: “FIELD-LAB is ontstaan uit een samenloop van omstandigheden die allemaal interessant zijn. We zijn al de grootste leverancier van medische isotopen over de hele wereld en het zou dan ook geweldig zijn als we bij kunnen dragen aan het versnellen van de ontwikkeling van veelbelovende isotoop-therapieën, en onze positie verder kunnen versterken.”
Voor de ontwikkeling van FIELD-LAB is een Europese subsidie voor regioversterking aangevraagd én toegekend. De Groot legt uit waarom voor deze weg is gekozen: “De ontwikkeling van nieuwe isotopen voor diagnostische en therapeutische doeleinden kan wel tien tot vijftien jaar duren. Naast deze lange periode is er ook een groot risico dat het product niet doet wat er van werd verwacht. Dat maakt het moeilijk nu een business case te maken voor een investering in dergelijke productontwikkeling.
Maar als een product slaagt, is de positieve impact daarvan op de betrokkenen, de regio en de maatschappij erg groot. FIELD-LAB is bedoeld om nieuwe producten door de moeilijke ontwikkelingsfasen heen te helpen. De overheid was daarom van mening dat FIELD-LAB een belangrijk initiatief was – zowel op lokaal als nationaal niveau –dat ondersteuning verdient.”
De infrastructuur waar FIELD-LAB gebruik van maakt en die voor FIELD-LAB gerealiseerd zal worden, bevindt zich op diverse plaatsen op het Petten-terrein. Van bestaande infrastructuur, zoals hot cells en radiologische laboratoria wordt gebruik gemaakt voor verkennend onderzoek. Nieuwe infrastructuur wordt gerealiseerd in het Jaap Goedkoop lab dat nu verbouwd wordt. Een logische plek, aldus De Groot: “De begane grond wordt ingericht om te kunnen voldoen aan de hoogste kwaliteitseisen voor de productie van medische producten. Daar zullen clean rooms (schone ruimtes) worden gebouwd, waarin nieuwe hot cells zullen worden toegevoegd. Omdat deze faciliteit van FIELD-LAB alleen kleine hoeveelheden materiaal voor klinisch onderzoek zal produceren, valt deze activiteit ook binnen de bestaande vergunningsvoorwaarden van het gebouw, wat implementatie vergemakkelijkt.” De isotopenproductie zal plaatsvinden volgens de Good Manufacturing Practices (GMP), een waarborgingssysteem dat garant staat voor het hoogste niveau van kwaliteit tijdens de productie van geneesmiddelen. Tenslotte wijst De Groot erop dat FIELD-LAB een uniek samenwerkingsproject is: “Wij kunnen dit natuurlijk niet alleen. We staan in nauw contact met verschillenden universiteiten en diverse start-ups, en die zijn allemaal erg enthousiast over het idee en de mogelijkheden.”
Het enthousiasme van de betrokken partijen voor FIELD-LAB en de mogelijkheden die het biedt, zijn zeer begrijpelijk gezien de verwachte toename in het gebruik van isotopen voor zowel diagnostiek als behandeling. “Het met isotopen kunnen diagnosticeren van bepaalde vormen van kanker heeft een grote vlucht genomen,” zo weet De Groot. Er wordt al tientallen jaren veel onderzoek gedaan naar moleculen die zichzelf specifiek hechten aan kankercellen. Wanneer er aan zo’n molecuul een (onschadelijk) isotoop wordt ‘gehangen’ en de patiënt dit toegediend krijgt, kan vervolgens via een scan zichtbaar worden gemaakt of er sprake is van kanker en zo ja, waar in het lichaam.” Op dezelfde manier kan een molecuul echter ook voorzien worden van een schadelijk isotoop dat in staat is cellen kapot te maken. Daarmee wordt het een therapeutisch middel. “Als je dat molecuul+isotoop heel precies op de kankercellen kunt krijgen, kun je gericht behandelen met minimale bijwerkingen. Heel iets anders dan chemotherapie bijvoorbeeld dat niet alleen kankercellen maar ook gezond weefsel aantast en daardoor een enorme waslijst aan (ernstige) bijwerkingen kan hebben.”
Op 3 februari kijken ruim 2,6 miljoen mensen in Nederland om 20.00 uur naar het NOS Journaal met een item over het groeiend aantal kankerpatiënten in Nederland.
De officiële lancering van FIELD-LAB vond plaats op 6 februari 2019 in Petten. Een unieke samenwerking waar een breed scala aan patiënten baat bij heeft.
Wilt u meer weten over medische isotopen en hoe FIELD-LAB u zou kunnen helpen? Neem dan contact met ons op!